Zo laat Fontys (hoog)begaafde studenten floreren

Eind 2019 staken een aantal medewerkers van Fontys Hogescholen de koppen bij elkaar en begonnen een uitgebreid onderzoek naar hoogbegaafdheid in het hbo. Docenten en studenten wilden meer weten en begrijpen over het anders denken en beleven van hoogbegaafden, en in hoeverre het onderwijs hierop aansluit. Voor het onderzoek werden studenten uitgenodigd om hun ervaringen en leerbehoeften te bespreken en onderzoeken. Er werd uitgebreid gekeken naar al bestaande onderzoeken en er werd samenwerking gezocht met Mensa en andere belangenverenigingen voor hoogbegaafden.

Het resultaat is een aantal rapporten en, misschien wel uniek voor dit soort onderzoeken, ook meerdere praktische tips en handvatten voor docenten en studenten om beter met hoogbegaafdheid om te gaan. Het delen van deze informatie resulteerde in een groeiende gemeenschap van studenten en docenten die zichzelf of anderen in de tools herkennen.

Danae Bodewes was één van de onderzoekers die zich vooral heeft gericht op nieuwsgierigheid als een van de kenmerken van hoogbegaafdheid. Met haar hebben we een gesprek gehad over het onderzoek en wat het teweeg heeft gebracht.

Wat was de aanleiding voor dit onderzoek?

“Dit waren hoogbegaafde studenten die vastliepen in het onderwijs en docenten die meer wilden weten over hoogbegaafdheid en handvatten zochten om hoogbegaafde studenten beter te kunnen begeleiden. Meerdere onderzoeksprojecten zijn vervolgens samengevoegd tot één project waarvoor we subsidie kregen en waarmee we aan de slag konden.”

Studenten werden opgeroepen om te vertellen over hun ervaringen, behoeften en gevoel van “anders zijn”. Waren de studenten die naar jullie toe kwamen zich al bewust van hun hoogbegaafdheid?

“Het merendeel wel, maar er kwamen ook studenten schoorvoetend binnen omdat ze zich herkenden in de kenmerken, maar het niet zeker wisten., Anderen waren aangespoord door een docent om deel te nemen aan het onderzoek. Ze waren vervolgens blij en opgelucht met de herkenning en de kans om andere HB-studenten te ontmoeten.”

Het onderzoek heeft niet alleen 3 rapporten opgeleverd, maar ook praktische tools en tips. Kan je daar iets meer over vertellen?

“We hebben tools ontwikkeld voor docenten en studenten die hen helpen bij het begrijpen, herkennen en ondersteunen van hoogbegaafde studenten. Zo hebben we kennis- en handelingskaarten voor docenten ontwikkeld en ervaringskaarten en nieuwsgierigheidmeter voor studenten. De kaarten helpen bovendien bij het hoogbegaafdheid in klare taal bespreekbaar maken van hoogbegaafdheid. Een student hoeft zijn situatie niet in zijn eigen woorden proberen uit te leggen, maar kan met behulp van een bijpassende kaart de docent op overzichtelijke wijze laten zien wat er aan de hand is en wat hij nodig heeft.”

De term ‘hoogbegaafdheid’ is voor veel mensen beladen, hoe lukt het jullie dit zo bespreekbaar te maken?

“Die term kan inderdaad een obstakel zijn, daarom spreken we liever over de kenmerken van hoogbegaafdheid waaronder nieuwsgierigheid. Daar komen hele leuke discussies uit voort, en veel herkenning.

Een andere manier is het zichtbaar maken van hoogbegaafdheid. Ons onderzoek is diverse keren aan bod gekomen via de nieuwsvoorzieningen van Fontys. We delen veel op social media en zijn echt overrompeld door de hoeveelheid positieve reacties en hulpvragen. Er is zoveel herkenning en mensen vinden het heel fijn dat de beschikbare kennis en de praktische tools gratis toegankelijk zijn.”

Jullie wilden het onderzoek en discussies breder insteken dan alleen de focus op het IQ, en hebben ervoor gekozen om geen IQ-tests te doen maar naar de herkenning (aan de hand van het Delphi-model voor hoogbegaafdheid) te zoeken. En toch zijn jullie in de samenwerking bij Mensa terechtgekomen, waar je juist wel alleen na een test lid van kan worden.

“Het gaat ons niet per sé om de snelle en succesvolle student, maar vooral om de andere leerbehoeften van hoogbegaafden. De samenwerking met Mensa kwam vooral tot stand via bestaande contacten en was heel nuttig voor ons onderzoek, omdat Mensa natuurlijk een organisatie is die HB’ers verbindt en het onderwerp zichtbaar en bespreekbaar maakt.”

Er is dus heel veel losgekomen naar aanleiding van jullie onderzoek. Wat wilden de studenten die bij jullie aan hebben geklopt vooral bereiken?

“Mensen willen vooral zichzelf kunnen zijn, zichzelf begrijpen en door anderen begrepen en gewaardeerd worden. Zoals ik zei: er zijn veel verschillen tussen HB’ers onderling, dus er is niet één oplossing die voor iedereen opgaat.”

En wat is jouw belangrijkste boodschap na het doen van dit onderzoek?

Voor de hoogbegaafden studenten: "Ik hoop dat zij zich gesteund voelen door dit onderzoek. Er gebeurt steeds meer op het gebied van hoogbegaafdheid in het hoger onderwijs, maar dit is nog niet voor iedereen zichtbaar."

Voor onderzoekers, beleidsmakers en belangenverenigingen: "Er is behoefte aan duidelijke informatie en bruikbare tools die makkelijk vindbaar en gratis toegankelijk zijn voor belanghebbenden."

Voor studenten, docenten, coaches en ouders: “Het gaat echt niet alleen om de superstudent. Hoogbegaafden zijn heel gewone en gevarieerde mensen die zo hun eigen talenten, behoeften, maar ook valkuilen hebben. Niet iedere hoogbegaafde student gaat fluitend door zijn studie heen. Dat is heel belangrijk om duidelijk te maken.”

Het onderzoek heeft bij Fontys veel teweeggebracht. De onderzoekers: Isabelle Diepstraten, Anouke Bakx en Danae Bodewes zijn door vele individuen en organisaties benaderd voor advies, samenwerking of om simpelweg te bedanken voor de herkenbare en bruikbare tools. Er zijn ook plannen in de maak voor een onderzoek naar hoogbegaafde medewerkers.

Als je nieuwsgierig bent geworden en meer wilt weten over het onderzoek naar hoogbegaafde studenten kun je hier alle rapporten en de tips en tools vinden. Alles is vrij beschikbaar en het is heel mooi om te zien hoe de onderzoekers met hun praktische oplossingen zijn gekomen. Kijk zelf!

Wil je meer weten over de bijzondere samenwerking met onze Mensaleden? Lees dan ook dit artikel over het onderzoek waarin ook ons bestuurslid Wim Rill wordt genoemd.