Hoogbegaafdheid. De kenmerken.
Naast een hoge algemene intelligentie is er ook een aantal karakterkenmerken van hoogbegaafdheid.
Mensalid Maud Kooijman presenteerde als resultaat van een onderzoek in november 2007 op het Symposium Kenschetsing Hoogbegaafdheid de volgende definitie:
"Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Hij of zij schept plezier in creëren."
Sommige mensen herkennen hun hoogbegaafdheid niet en passen zich veel aan, wat op alle leeftijden kan leiden tot onbegrip, frustratie en zelfs een burn-out. Daarom is het zo belangrijk hoogbegaafdheid te (h)erkennen. Een hoogbegaafde is niet altijd goed in wiskunde, spelling of raketwetenschappen. Daarom geven we je hier een checklist:
- Ben je snel verveeld?
- Praat je graag veel en snel?
- Heb je de neiging om andermans zinnen af te maken?
- Ben je steeds op zoek naar nieuwe (intellectuele) prikkels?
- Praat je met je vrienden/vriendinnen over andere dingen dan de meeste mensen?
- Ben je gevoelig voor indrukken?
- Pas je vaak slecht in een groep?
- Word je soms wanhopig van die trage mensen om je heen?
- Zijn jouw normen strenger dan die van 'de maatschappij'?
- Heb je een zelfstandig beroep of een functie met veel vrijheid en afwisseling?
Antwoord je op vijf of meer vragen JA? Dan ben je misschien wel hoogbegaafd. Wil je je inschrijven voor de toelatingstest, dan ben je natuurlijk van harte welkom.
Wat is hoogbegaafdheid?
In deze animatie video wordt in anderhalve minuut beknopt uitgelegd wat hoogbegaafdheid is.
Ik durf het bijna niet te vragen
Vragen aan hoogbegaafden
Op 18 augustus 2020 was er een bijzondere uitzending van het programma 'Ik durf het bijna niet te vragen'. Daarin gaven jonge en volwassen hoogbegaafden antwoord op vragen van kijkers over hoogbegaafdheid. Zijn alle hoogbegaafden een Einstein? Kijk je neer op domme mensen? Ben je een nerd? waren enkele van de vragen die gesteld werden.
Hoogbegaafden denken anders.
Begaafden zijn volgens de theorieën in de basis hetzelfde als de rest van de bevolking, maar zijn sneller en beter in allerlei cognitieve en informatieverwerkende processen. Deze theorieën doen echter geen recht aan het gevoel dat veel hoogbegaafden hebben: dat zij fundamenteel anders in elkaar zitten dan gemiddeld begaafde mensen.
De manier van denken van mensen met een zeer hoog IQ lijkt fundamenteel te verschillen van de denkwijze van mensen met een IQ dat dichter bij het gemiddelde zit. Dit IQ is niet simpelweg méér van de intelligentie die iedereen bezit, maar fundamenteel een andere manier van denken. Veel hoogbegaafden kunnen niet alleen sneller denken en meer onthouden, maar hebben een andere manier van leren, een andere manier van problemen benaderen en zij houden zich bezig met andere ideeën (Sternberg en Davidson, 1985).
De minder leuke kanten van hoogbegaafdheid
Erg intelligent zijn kan ook onaangenaam uitpakken. Hieronder enkele voorbeelden
- Je bent snel verveeld op school, op het werk, of in sociale contacten. De hoge intelligentie zorgt ervoor dat je veel dingen snel oppikt, maar dat je weinig mensen ontmoet die even snel denken. Als je in je omgeving veel 'snelle denkers' hebt, verdwijnt dit nadeel meestal.
- Je wordt niet of moeilijk sociaal aanvaard. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat je zinnen van anderen afmaakt, dingen denkt en zegt die 'bizar' gevonden worden, of je liever niet aansluit bij de activiteiten van anderen. Ook is het mogelijk dat anderen afgunstig zijn door je (intellectuele) prestaties.
- Je bent extra gevoelig voor indrukken. Deze 'hoogsensitiviteit' gaat namelijk vaak samen met hoge intelligentie. Hoogsensitiviteit zorgt ervoor dat bijvoorbeeld harde geluiden, agressieve beelden, of onrecht je meer dan gemiddeld uit je psychische evenwicht kunnen halen.
Hoogintelligente personen hebben natuurlijk niet allemaal deze problemen. Dat is grotendeels het gevolg van al dan niet leren omgaan met hun hoge intelligentie in een sociale context. Om dat jong te kunnen leren, wordt er soms gepleit voor apart onderwijs voor hoogintelligente kinderen. Onze Mensa-zustervereniging in de Verenigde Staten heeft bovendien Mensa For Kids ontwikkeld, een site die hoogbegaafde kinderen allerlei handreikingen biedt.
Hoogbegaafdheid op het werk. Succes of mislukking?
In welke werkomgeving voelen hoogbegaafden zich op hun plek?
Er is geen wetenschappelijk onderzoek naar verricht, maar van de leden van Mensa valt op dat zij opmerkelijk vaak werkzaam zijn in de vrije sector: als ondernemer of freelancer. Zijn ze in loondienst, dan toch liefst in een functie met veel vrijheid en eigen verantwoordelijkheid. Hoogbegaafden in een professionele omgeving gedijen op afwisseling en uitdaging. In het algemeen zijn zij meer geïnteresseerd in kennis vergaren, onafhankelijkheid, zelfontplooiing en uitdaging, dan in status. Routine is een killer.
Is de werkomgeving slecht passend, dan is de houding van de hoogbegaafde niet zozeer: 'Ik ben slimmer dan iedereen', maar 'Waarom is iedereen toch zo traag van begrip?!'. Ze begrijpen niet waarom zaken slecht en inefficiënt zijn georganiseerd. Dat kan leiden tot conflicten met collega's of meerderen, en frustratie door procedures.
Niet zelden mislukken hoogbegaafden in banen waarin mensen met een minder hoge IQ-score wél succes hebben. Mensen die gewend zijn alles te snappen en nooit hard hebben hoeven leren, kunnen namelijk een opmerkelijk gebrek aan zelfdiscipline ontwikkelen; ze hebben nooit leren dóórzetten. En kunnen doorzetten is soms nodig in een professionele omgeving. Maar ook de hebbelijkheid om alles altijd beter te weten (dat is immers de ervaring van hoogbegaafden) valt niet altijd even goed in organisaties.
De ervaring van Mensaleden is dat vooral in de traditionelere bedrijven, die respect voor hiërarchische verschillen hoog in het vaandel hebben staan, de voorstellen en initiatieven van hoogbegaafde medewerkers als bedreigend kunnen worden ervaren.
In grotere ondernemingen wordt talent vaak aangetroffen in de periferie van de organisatie. Daar kunnen ideeën worden ontwikkeld zonder dat het centrum van de organisatie er dagelijks mee wordt geconfronteerd. In een goed passende werkomgeving kan een hoogbegaafde wonderen doen voor een organisatie. Van belang is dat de cultuur van de organisatie ruimte laat voor creativiteit en bereid is af te wijken van vaste patronen.
Interviews met Mensaleden
Voor het boek Het MensaQuotiënt (2003) zijn indertijd interviews afgenomen met een aantal (ex-)Mensaleden. Zij vertellen over hun hoogbegaafdheid en de invloed hiervan op hun leven.
Dick Ahles, directeur
Henk Blokzijl, schilder
Jennifer Campbell, arbeids- en organisatiepsychologe
Carol van Dijk, lerares
Het MensaQuotiënt, A. Hofstede, K. Meerman.
uitg. Scriptum, 2003, EAN: 9789076846064
Verkrijgbaar via onder andere bol.com.
Meer over hoogbegaafdheid buiten Mensa
Onderstaande sites zijn niet verbonden aan Mensa Nederland. Mensa draagt dus ook geen enkele verantwoordelijkheid voor de inhoud ervan.
IHBV, het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen.
Centrum voor Begaafdheidsonderzoek CBO, Nijmegen. Expertisecentrum hoogbegaafdheid.
Pharos, Vereniging van ouders van hoogbegaafde kinderen
Choochem, Vereniging voor hoogbegaafde christenen.
Boeken over hoogbegaafdheid
Handboeken en (populair) wetenschappelijk werk m.b.t. hoogbegaafdheid
- International Handbook Of Research And Development Of Giftedness And Talent
-
Auteurs: K. A. Heller & F.J. Möncks & R. Subotnik
950 pagina's | Elsevier Publishing Company | 2nd Revised edition | december 2000
ISBN10: 0080437966
ISBN13: 9780080437965
De eerste druk van dit handboek kwam uit in 1993 en ontving ruime erkenning. Allerlei internationale perspectieven m.b.t. begaafdheid en talent zijn er in bij elkaar gebracht. Ook de tweede (sterk uitgebreide) druk blijkt een zeer belangrijk naslagwerk voor onderzoekers en studenten die zich bezig houden met dat uitgebreide terrein van begaafdheid en talent.
- Intelligence: A Very Short Introduction
-
Auteur: Ian Deary
152 pagina's | Oxford University Press | illustrated edition | februari 2001
ISBN10: 0192893211
ISBN13: 9780192893215
Deze korte introductie omschrijft wat tot nu in psychologisch onderzoek is ontdekt over hoe en in welke mate mensen van elkaar verschillen in denkkracht.
- Soorten intelligentie: meervoudige intelligenties voor de 21ste eeuw
-
Auteur: Howard Gardner
253 pagina's | Nieuwezijds B.V. | februari 2002
ISBN10: 9057121336
ISBN13: 9789057121333
In "Soorten Intelligentie" (de vertaling van Intelligence Reframed) maakt Howard Gardner de balans op van zijn meervoudige intelligentietheorie. Hij geeft bovendien praktische tips voor het gebruik van zijn intelligentietheorie in het onderwijs. Hij relativeert het belang van IQ-tests (die bepaalde intelligenties niet meten), en speculeert over de betekenis van meervoudige intelligenties op het werk in de toekomst.
Omgaan met hoogbegaafdheid en persoonlijke verhalen
- Hoogbegaafd. Dat zie je zó! - Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden
-
OYA Productions | 2008
ISBN13: 9789090235264
In dit boek wordt het Delphimodel Hoogbegaafdheid gepresenteerd, een existentieel model dat empowerment van hoogbegaafden beoogt. Het geeft antwoord op vragen als: wat betekent het om hoogbegaafd te zijn, hoe functioneren hoogbegaafden, welke zijn de basiskenmerken van hoogbegaafdheid? Het model is in positieve termen gesteld, ofschoon tegelijkertijd de moeilijke achterkant (de valkuilen) van hoogbegaafdheid in beeld komen. Het boek gaat tevens in op de controverse rondom prestaties en op het uit de kast komen van hoogbegaafden.
- Te veel mens, te weinig dier - leefadviezen voor intelligente mensen
-
Auteur: H. de Vries
189 pagina's | Ambo | juni 1999
ISBN10: 9026315902
ISBN13: 9789026315909
Dit boek is geschreven voor de vele fijngevoelige, wat eigenaardige intellectuelen die in het algemeen genoeg hebben aan zichzelf. Maar onvermijdelijk moeten ze af en toe ook naar buiten, onder de mensen, en dan gaat het vaak mis... De druk van het heilige moeten moet de hoogbegaafde mens overboord zetten. Accepteren en niet te veel beredeneren. Gespecialiseerd in de begeleiding van hoogbegaafde kinderen en volwassenen brengt de auteur op een soms sarcastische/cynische manier zijn boodschap.
- Ongeleide projectielen op koers - werken en leven met hoogbegaafdheid
-
Auteurs: N. Nauta en S. Ronner
142 pagina's | Pearson Assessment and Information | juni 2007
ISBN10: 9026517998
ISBN13: 9789026517990
Dit boek geeft elf voorbeelden van hoogbegaafde volwassenen die hun eigen weg zoeken nadat zij uit de koers zijn geraakt. De auteurs, Noks Nauta, bedrijfsarts en psycholoog, en Sieuwke Ronner, psycholoog, kennen de genoemde voorbeelden vanuit hun professionele en persoonlijke ervaringen. Zij bieden concrete handvatten om richting te geven aan talenten.
- Hoe het leven mij misleidde - Een hoogbegaafde in ontwarring
-
Auteur: Willem Wind
HBboek / 2003
ISBN: 9080763810
Dit boekje wil je helpen jezelf te vinden op het moment dat het fenomeen hoogbegaafdheid je leven in een ander perspectief plaatst. Gebruikmakend van voorbeelden, tips en anekdotes uit zijn eigen leven schetst de auteur zijn omgang met hoogbegaafdheid.
- Verleid jezelf tot excellentie! - Gereedschap voor extra intelligente mensen
-
Auteur: Willem Kuipers
Free Musketeers | februari 2009
ISBN10: 9085399262
ISBN13: 9789085399261
Als je extra intelligent bent en wilt excelleren, ben je vaak zelf het lastigste obstakel. Beperkende overtuigingen over je eigen kwaliteiten remmen je af. Dit boek biedt gereedschap om die overtuigingen te verruimen.
- The gifted Adult - A Revolutionary Guide for Liberating Everyday Genius
-
Auteur: Mary-Elaine Jacobsen
399 pagina's | Ballantine Books | november 2000
ISBN10: 0345434927
ISBN13: 9780345434920
In dit boek wordt het begrip (hoog)begaafde volwassene gedemystificeerd. Het geeft praktische aanwijzingen om zelf-sabotage en onderpresteren te boven te komen.
Fictieboeken, waarin de karakters veel trekken van hoogbegaafden hebben
- De eenzaamheid van de priemgetallen
-
Auteur: Paolo Giordano
318 pagina's | Cargo | januari 2009
ISBN10: 9023460030
ISBN13: 9789023460039
Twee jonge mensen zijn allebei op eigen wijze getraumatiseerd geraakt in hun jeugd. Op de middelbare school kruisen de levens van Alice en de hyper-intelligente Mattia elkaar en er ontstaat een merkwaardige vriendschap. Ze voelen zich vanaf de dag van hun ontmoeting verbonden, maar merken al snel hoe moeilijk het is om wezenlijk contact met elkaar te krijgen.
- Over de liefde
-
Auteur: Doeschka Meijsing
237 pagina's | Em. Querido's Uitgeverij | januari 2008
ISBN10: 9021433516
ISBN13: 9789021433516
Een vrouw wordt voor de derde keer verlaten. Na een ongeluk keert ze terug naar haar jeugd.
- Het verdriet van België
-
Auteur: Hugo Claus
715 pagina's | De Bezige Bij | februari 2008
ISBN10: 9023428730
ISBN13: 9789023428732
De hoogbegaafdheid van de elf-jarige Louis zal voor de hoogbegaafde lezer onmiskenbaar zijn. Verwarring, hunkering en bedrog vormen zijn jongensjaren en alleen door te fantaseren, de werkelijkheid geweld aan te doen kan hij overleven. Het leven in de Tweede Wereldoorlog wordt door Claus opgeroepen in een even complexe als meeslepende roman, die als het hoofdwerk uit het oeuvre van de schrijver wordt gezien.
Boeken over hoogbegaafdheid en kinderen
Kind, onderwijs en opvoeding
- Verborgen hoogbegaafdheid - Een gids voor leerkrachten
-
Auteur(s): Ben Daeter
Gorcum / 1e druk / 2015
ISBN13: 9789023252092
Dit boek waarin juist de ontwikkeling van de emotionele intelligentie van het kind voorop staat, biedt een handreiking voor ouders. Een praktische gids voor ouders en andere opvoeders.
- De begeleiding van hoogbegaafde kinderen
-
Auteurs: James T. Webb, Elizabeth A. Meckstroth & Stephanie S. Tolan
Vertaald door: K. Jurgens en F. de Mink
Gorcum / 3de druk / 2005
ISBN10: 9023233484
ISBN13: 9789023233480
Hoe kunnen leerkrachten voorkomen dat zij hoogbegaafdheid niet of pas heel laat signaleren? Over deze vraag is nog maar weinig gepubliceerd en Ben Daeter geeft in deze gids een aantal handreikingen.
- Hoogbegaafde kinderen - Een praktische leidraad voor ouders, leerkrachten en andere betrokkenen.
-
Auteur: Jenny van Zanten
88 pagina's | Uitgeverij Boom | februari 1997
ISBN10: 9053522794
ISBN13: 9789053522790
Problemen zoals eenzaamheid, onderpresteren, gepest worden op school en een zwakke sociaal emotionele ontwikkeling vormen vaak de keerzijde van hoogbegaafdheid. In dit boek wordt in een vijftal hoofdstukken ingegaan op het begrip hoofbegaafdheid en de problematiek hieromtrent.
- Omgaan met hoogbegaafde leerlingen
-
Auteur: Willem Wind
96 pagina's | Coutinho | maart 2003
ISBN10: 9062833616
ISBN13: 9789062833610
Zoals ieder talent kan dat tot bloei komen onder de juiste omstandigheden en vooral onder begeleiding van een goede coach. (Basisonderwijs)
- Hoogbegaafd - als je kind (g)een Einstein is
-
Auteur: Tessa Kieboom
232 pagina's | Lannoo | juni 2007
ISBN10: 902096982X
ISBN13: 9789020969825
Dit basisboek over hoogbegaafdheid, geschreven door expert dr. Tessa Kieboom, geeft een antwoord op vragen als: Wat is hoogbegaafdheid precies? Hoe wordt de diagnose gesteld? Wat zijn de gevolgen van hoogbegaafd zijn? Hoe ga je het beste om met hoogbegaafde kinderen? Hoe kunnen scholen het beste tegemoetkomen aan hoogbegaafde leerlingen?
Boeken vóór kinderen
- Kinderen filosoferen
-
Auteur: Berrie Heesen
48 pagina's | Damon B.V., Uitgeverij | november 1998
ISBN10: 9055731935
ISBN13: 9789055731930
Er is een leerlingenboek en een docentenboek.
Pjoki Teer schrijft problemen op ballonnen, prikt ze door, dan zijn ze opgelost. Is dat een oplossing? Wanneer niet en wanneer wel? Boy sorteert mensen? Kan dat? Mag dat? Wie was de oudste vragensteller? Wat zijn jouw eigen ontdekkingen? Hoe zie jij de dood? Een leerlingenboek met een kloeke handleiding.
- Hoogbegaafd nou en? - ontdek-boek over hoogbegaafdheid
-
Auteur: Wendy Lammers-van Toorenburg
246 pagina's | Samsara Uitgeverij b.v. | januari 2005
ISBN10: 9077228314
ISBN13: 9789077228319
Wat is dat nu precies, hoogbegaafd zijn? Wanneer ben je dan hoogbegaafd? En moet je daar dan iets mee, met dat hoogbegaafd? Dit boek geeft antwoorden op deze en nog veel meer vragen over hoogbegaafdheid. En vooral over hoe dat nu voor jou voelt.
- De Drakenkroon
-
Auteur: Uri Orlev
224 pagina's | Uitgeverij De Fontein |
ISBN10: 9026113080
ISBN13: 9789026113086
Met filosofische vragen die aanzetten tot nadenken over morele kwesties.
Fictie kinderboeken, waarin de karakters veel trekken van hoogbegaafden hebben
- Tommie Pondsteen
-
Deel 1: Waar is Kwantum x
Deel 2: Vleugelloos vliegend
Auteur: Rogier Hofman
367 pagina's | Gopher B.V. | juni 2009
ISBN10: 905179651X
ISBN13: 9789051796513
Een intelligente jongen met adhd en dyslexie komt terecht in een wereld, waar zijn talenten goed van pas komen.
Films, documentaires, etc. over hoogbegaafdheid
- Little man Tate - It's not what he knows, it's what he understands.
-
Regisseur: Jodie Foster
Orion Pictures Corporation
Jaar: 1991
Zijn artistieke en wetenschappelijke briljantie veroorzaakt bij Fred (Adam Hann-Byrd) een heftige emotionele reactie op de twee werelden om hem heen. De emotionele wereld van Dede (Jodie Foster) zijn toegewijde moeder en de intellectuele wereld van Fred's begeleidster (zelf wonderkind) Jane (Diana Wiest). Verward, maar vastberaden gaat Fred op zoek naar vriendjes, begrip en een eigen plek tussen moeder en mentor.
- Searching for Bobby Fisher - Every journey begins with a single move.
-
Regisseur: Steven Zaillian
Paramount Pictures
Jaar: 1993
Het verhaal is gebaseerd op het gelijknamige boek van Fred Waitzkin en gaat over diens schakende zoon Joshua Waitzkin. Die vertoont als zesjarige zo'n aanleg voor het spel dat schaakleraar Bruce Pandolfini een potentiële nieuwe Bobby Fischer in hem ziet.
- Good Will Hunting - Some people can never believe in themselves, until someone believes in them.
-
Regisseur: Gus van Sant
Miramax Films
Jaar: 1997
Een jonge man met een schoonmaakbaan blijkt een wiskundig genie. Hij moet echter het verleden achter zich laten om zijn intellect de ruimte te geven, en dat kost nogal moeite.
- Taare Zameen Par (Engels: 'Every child is special', Nederlands: Sterren van de aarde')
-
Regisseur: Aamir Khan
Aamir Khan Productions
Jaar: 2007
Een acht-jarige begaafde jongen, wordt niet begrepen op school. Tot een leerkracht ontdekt, dat het kind dyslectisch is.
- The whale
-
Korte film over de tekening van een jongetje. Bekijk op YouTube
Tevreden over jezelf als hoogbegaafde
Om tevreden over zichzelf en hun leven te kunnen zijn, moeten hoogbegaafden eerst begrijpen en accepteren dat ze hoogbegaafd zijn, met alle voor- en nadelen van dien. Zolang ze dat niet doen blijft hun relatie met anderen onnodig gecompliceerd. Maar al te vaak verspillen hoogbegaafden hun energie aan het proberen te zijn als anderen, het zich afvragen wat er mis is met hen terwijl zij zich niet bewust zijn van hun potentieel. De druk om te presteren is een probleem voor zowel kinderen als volwassenen.
Omdat hoogbegaafden tot meer in staat zijn, lijkt zowel de omgeving als zijzelf te verwachten dat zij meer presteren. Daarom moeten hoogbegaafde volwassenen een onderscheid proberen te maken tussen het doel dat zij zichzelf stellen en de doelstellingen van de mensen om hen heen, zoals ouders, leraren, partner, of de maatschappij als geheel. Sommige hoogbegaafden zijn daar succesvoller in dan anderen.
